Hau Hau czyli onomatopeje...
Hau-hau, miau-miau, kukuryku
Uf! Nareszcie w domu!
Właśnie wróciliście Państwo z kolejnej wizyty u logopedy. Nakarmiliście swoje maleństwo (mniam, mniam), położyliście je spać (aaa), rzuciliście się w wir niekończących się “spraw domowych” (psss- syk gazu, kap-kap-kap - kapanie wody z kranu, brzdęk - upadająca pokrywka od garnka, bul-bul-bul – gotująca się zupa)
A jedno co przychodzi Wam do głowy, to wciąż powtarzane przez logopedę: hau-hau, miau-miau, kukuryku... Jak to się nazywało? Zaraz, zaraz...ONOMATOPEJA!
Onomatopeja to nic innego jak wyraz dźwiękonaśladowczy a jeszcze inaczej wyraz utworzony jako językowe odzwierciedlenie dźwięków pozajęzykowych występujących wokół nas (hop – odgłos piłki odbijanej od podłogi, frr – odgłos wydawany przez skrzydła lecącego ptaka, a psik – odgłos wydawany przy kichaniu, itd.).
Wyrazy dźwiękonaśladowcze są naturalnym etapem w rozwoju mowy każdego dziecka. To najczęściej pierwsze wypowiadane słowa. Są łatwiej i szybciej zapamiętywane i przyswajane niż słowa “wymyślone” przez dorosłych – prościej przecież zapamiętać i powiedzieć kle-kle niż “bocian”. Dzięki nim dziecko może werbalnie porozumiewać się z otoczeniem. Uwaga!, żeby nasze maleństwo nie pozostało zbyt długo na etapie onomatopei, zawsze powinniśmy jednocześnie z wyrazem dźwiękonaśladowczym podawać nazwę zwierzęcia, przedmiotu, zjawiska (to jest pies hau-hau – pies mówi hau-hau; to jest piłka hop-hop – piłka skacze hop-hop; to są buty
tup-tup-tup – buty tupią tup-tup-tup), w niezauważalnym dla dziecka momencie będziemy mogli z niej zrezygnować i zacząć używać tylko “dorosłego” wyrazu.
Onomatopeje mogą być elementem wychowania słuchowego, dzięki nim można rozbudzić zainteresowanie dziecka dźwiękami otoczenia, głosem, mową, nauczyć rozpoznawania przedmiotów i wydarzeń po ich odgłosach.
Przy ich użyciu ćwiczymy tak ważne dla identyfikacji i rozróżniania dźwięków mowy - cechy prozodyczne: tempo, natężenie, czas trwania, wysokość.
Tempo: szybkie uderzenia w bęben bum-bum-bum , wolne bum--bum--bum
Natężenie: głośne –aaa- płacz lali, ciche –aaa- usypianie lali
Czas trwania: wilk w lesie - hauuuuu, pies na podwórku - hau
Wysokość dźwięku: wysokie (cienkie) –uuu- samolot leci wysoko, niskie (grube)-uuu- samolot sunący po pasie startowym.
Zabawy z użyciem onomatopei mogą pomóc także w usprawnianiu funkcji oddechowej, fonacyjnej, artykulacyjnej, w podnoszeniu sprawności artykulatorów.
Nauka prawidłowego toru oddechowego, rozróżnianie fazy wdechowej i wydechowej, wydłużenie fazy wydechowej (wydłużenie czasu mówienia na jednym wydechu)
Tu przydadzą się onomatopeje zawierające w wygłosie samogłoski lub spółgłoski szczelinowe (f,w,s,z,sz,ż,h).
Uuu – samolot
u-u-u- statek
zabawa w strażaków: oooo! Coś się pali! Jedzie straż pożarna eee- ooo! Leci woda z sikawki szszszsz.
Wzrasta sprawność artykulatorów - wzmacniają się mięśnie, tym samym precyzując ruchy języka, warg, żuchwy, podniebienia miękkiego.
Wargi – do podniesienia ich sprawności wykorzystuje się wyrazy, przy wymawianiu których wargi otwierają się i zaciskają, zaokrąglają się, ulegają spłaszczeniu
Pa-pa – pożegnanie
Mu – krowa
e-o – karetka pogotowia
Usprawnianie języka:
La-la-la – śpiewanie piosenki
Ćś – uciszanie płaczącej lali
Ko-ko-ko – kurka
Ćwiczenia podniebienia miękkiego:
Ha-ha-ha – głośny śmiech
Hu-hu-hu – chuchanie na ręce
Żuchwa:
o-i – samochód policyjny
Jedna onomatopeja może spełniać wiele funkcji np.: muu – wydłużenie fazy wydechowej, podnoszenie sprawności warg.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze mogą służyć do wywoływania głosek i ich utrwalania
wywoływanie głoski “s”- syk gęsi
utrwalanie głoski “k”- ko-ko-ko, kle-kle-kle, kap-kap-kap, kuku-kuku, kwa-kwa, puk-puk
A teraz kilka przykładów zabaw.
Pojazdy. Jedzie auto brum-brum, a obok traktor ter-ter, jedzie motor bzim-bzim, ojej!, uwaga! Pibip! Pojazdy przewróciły się – bach. Jedzie policja i-o-i-o.
Ptaki. W gnieździe siedzą pisklęta pi-pi-pi, przyleciała mama kra-kra-kra, daje pisklętom jeść mniam-mniam, ojej! pi-pi-pi pisklęta są jeszcze głodne, mama poleciała po jedzenie frr-frr-frr!
Lala. Lala idzie na spacer tup-tup-tup, głosno śpiewa la-la-la. Ojej! Bach! Lala przewróciła się – aj !- boli ją noga. Lala płacze bu-bu-bu-bu. Kołyszemy lalę aaa-aaa.
Krówki. Mu – mówi mama krówka, mu – mówi córka krówka, idą na spacer, mama daje buzi córce cmok-cmok, o! mniam-mniam jaka pyszna trawa. Krówki jedzą trawę am-am.
Kąpiel. Ojej! będziemy się kąpać. Woda z kranu kap-kap, rączkami w wodę chlap-chlap, umyjemy buzię myju-myju, umyjemy ręce myju-myju, hop-hop wychodzimy z wanny, brr-brr jak zimno, wycieramy się szu-szu-szu.
Zagroda. Ojej! Ile tu zwierząt! Jest kura ko-ko-ko, jest koń ihaha-ihaha, jest świnka hrum-hrum-hrum, itd.
A na koniec bajeczka...
Kotek poszedł na spacer do lasu. Ojej! Zaczął padać deszcz.
Miau-miau gdzie się schowam?
Na polanie rośnie mały grzybek. Kotek schował się pod grzybkiem. Siedzi i czeka, a deszcz pada i pada i pada. O! idzie piesek!
Hau-hau, kotku, mogę się schować?piesku, chodź do mnie!
Kotek i piesek siedzą pod grzybkiem, a deszcz pada i pada i pada. O! idzie indyk!
Gul-gul mogę się schować?hau-hau, indyku, chodź do nas!
Kotek, piesek i indyk siedzą pod grzybkiem, a deszcz pada i pada i pada. O! idzie koza!
Mee-mee mogę się schować?hau-hau, gul-gul, kozo, chodź do nas!
Kotek, piesek, indyk i koza siedzą pod grzybkiem, a deszcz pada i pada i pada. O! idzie kaczka!
Kwa-kwa mogę się schować?hau-hau, gul-gul, mee-mee, kaczko, chodź do nas!
Kotek, piesek, indyk, koza i kaczka siedzą pod grzybkiem, a deszcz pada i pada i pada. O! idzie gęś!
- Ssss mogę się schować?
Miau-miau, hau-hau, gul-gul, mee-mee, kwa-kwa, gąsko, chodź do nas!
Kotek, piesek, indyk, koza, kaczka i gęś siedzą pod grzybkiem, a deszcz pada i pada i pada.
Ojej! Deszcz już nie pada! Świeci słońce! Miau-miau, hau-hau, gul-gul, mee-mee, kwa-kwa, sss, idziemy do domu!
O jaki duży grzybek!